Merhabalar. Bu yazımda otomatik şanzımanlar hakkındaki geniş bilgi birikimi ve tecrübeme dayanarak sizlere elimden geldiğince yönlendirmeler yapmaya çalışacağım.
Daha önceki "yarı otomatik şanzıman nedir?" yazımda piyasadaki çoğu şanzımanın yapılarından bahsetmiştim. Şimdi konuyu genel olarak ele alacağım.
Otomatik vitesler yapısal olarak 4'e ayrılır. Bunlar:
1-Tork konvertörlü tam otomatik vitesler
2-Tek kavramalı yarı otomatik vitesler
3-Çift kavramalı yarı otomatik vitesler
4-CVT sürekli değişken oranlı otomatik vitesler
1-Tork Konvertörlü Tam Otomatik Vitesler,
Bu yapıdaki şanzımanlar, klasik otomatik vites diye de tanımlanabilir. Tarihteki en eski ve en bilindik sistemlerdir. Geri kaydırmama, kolay kullanım, sorunsuzluk ve dayanıklılıklarıyla bilinirler. Genel olarak büyük bir kısmı 4 ileridir. Fakat bazı markaların 3, 5 ve 6 ileri tam otomatik vitesleri de piyasada mevcuttur.
Şanzımana yapısal olarak bakacak olursak, bu tip vites kutuları 4-5 litre yağ bulundurur. Şanzıman içinde 2 veya daha fazla selenoid valf, türbinler, teflonlar ve basınç sensörleri bulunur. Aracın o anki tork eğrisi ve basınç yüküne bağlı olarak vites değiştirme işlemi gerçekleştirilir.
Bu tipteki şanzımanlar motor gücünün yaklaşık %30'unu törpüler, bu sebeple de yakıt tüketimini artırır. Performanslı ve ekonomik değildir fakat konforludur.
Kullanıcının şanzıman yağını 2 yıl veya 30.000 km'de değiştirmesi önerilir. Periyodik bakımlarda ise şanzımanın yağ çubuğu yardımıyla yağ seviyesi ölçülmelidir. Bakımları yapılmamış her otomatik şanzıman gibi bu şanzıman da bakımları aksatıldığında kullanıcıya büyük masraflar çıkarabilir.
2-Tek Kavramalı Yarı Otomatik Vitesler
Bu tip şanzımanlar 90'ların sonu, 2000'lerin başında geliştirilmeye ve üretilmeye başlamıştır. Kullanıldığı bazı araçlar şunlardır;
Peugeot: 2tronic, Auto5r, Auto6r, ETG5, ETG6
Fiat: Dualogic
Opel: Easytronic
Citroen: MCP, BMP, Sensodrive
Ford: ASM
Toyota: MMT
Honda: i-Shift
Bmw: SMG (Eski ve Bazı Yeni M Serisi Modellerde)
Renault:BVR (Quickshift)
Bu şanzımanlar yapısal olarak bildiğimiz düz viteslerle aynıdır. Fakat şanzımana bir elektronik kontrol ünitesi (robot ta diyebiliriz) yerleştirilerek debriyaja sizin değil de robotun basması sağlanır. Bu sayede vites değişimleri gerçekleştirilir. Vites kutusu yağ içermez, bu yüzden kuru kavrama olarak adlandırılabilir. Sıkışık trafikte ya da yokuş kalkışlarında balata kokusu duymanız olasıdır.
İlk 3 viteste sarsıntılıdır, vites geçişlerini hissettirir. Konfor bakımından yoksundur.
Arıza sebepleri çoğunlukla zamana bağlı aşınan baskı balatadır. Fakat şanzıman içinde bulunan ve vites değiştirmeye yarayan keçeler, şanzıman robotu, robot kolları da arızaya sebebiyet verebilir.
Tamir ücretleri diğer tipteki otomatik şanzımanlara göre çok daha düşüktür.
Düz viteslerden daha az yakıt tüketirler. Motor gücünü %99'a kadar tekerlere aktarabilme kabiliyetleri vardır.
3-Çift Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar
Tek kavramalı şanzımanlarla çalışma prensibi olarak tamamen farklıdır. Bu vites kutusu içinde 2 adet baskı balata bulunur. Bu iki balatalardan biri vitese takılıyken, diğeri de bir önceki veya bir sonraki vitese geçmek için kullanılır. Bu sayede vites geçiş hızları çok yüksektir, vites geçişleri sarsıntısızdır.
Bu tip şanzımanları kullanan birkaç marka şunlardır;
Ford:Powershift-6
Volkswagen:DSG-6,7
Audi:S-Tronic-6,7
Volvo:Powershift-6
Hyundai:DCT-7
Kia:DCT-6,7
BMW:DKG-7
Fiat:DCT-6
Alfa-Romeo:TCT-6
Mercedes-Benz:7G-DCT
Nissan:DCT-7
Renault:EDC-6,7
Bu şanzımanların da bazıları yağlı, bazıları kuru kavramaya sahiptir. Yağlı kavramalar sorunsuzluk ve dayanaklılık açısından çok başarılıdır. Kuru kavramalar sıkışık trafikte ve sürekli yokuşta kullanımda çok çabuk aşınır ve arıza durumu gösterirler. Araç tercihinizde bunu da göz önünde bulundurmanızı tavsiye ederim.
4-CVT (Continuous Variable Transmission - Sürekli Değişken Şanzıman)
Bu tip şanzımanlar, vites geçişlerini hissettirmezler çünkü belirli bir vites yoktur. İki çelik kasnak arasında birçok kayış yardımıyla, kasnakların genişleme, küçülme, uzama, kısalma hareketlerine bağlı olarak motorun o anki torkuyla birlikte en uygun oran seçilir. Bu yüzden hızınız 120 iken 1900 devirde seyredersiniz. Bu da hatrı sayılır bir yakıt ekonomisi demek oluyor.
Motor gücünün %20'sini törpüler, yokuşta asla kaçırmaz, düzenli bakımları ucuzdur.
Bu viteslerde en önemli unsur şanzıman yağıdır. Her 20.000 km'de şanzıman yağının değiştirilmesi tavsiye edilir. Düzgün bakımları yapılmış bir CVT şanzımanı uzun yıllar sorunsuz şekilde kullanabilirsiniz. Bu şanzımanı kullanan bazı modeller:
Toyotanın son çıkan tüm modelleri,
Honda Jazz, Civic
Nissanın son çıkan tüm modelleri
Renault Koleos
2011-2015 benzinli Renault Megane
2011-Günümüz benzinli Hyundai Accent Blue
SONUÇ
Bu bilgiler ışığında birçok farklı yapıdaki şanzıman arasından benim önerim, bir teknoloji harikası olarak gördüğüm çift kavramalı şanzımanlardır. Alacağınız araç bakımlı ve garantiliyse, bütçeniz de müsaitse bu şanzımanları tercih etmeniz hem performans hem yakıt ekonomisi açısından sizi mutlu edecektir. Birçok marka sadece işçilik ücreti alarak bu şanzımanların kalbi olan kavrama sistemini garantiden değiştirmektedir.
Ben performans pek aramıyorum, konfor benim için çok önemlidir, bakımlarını düzenli yapar yoluma bakarım diyorsanız CVT şanzımanlar isteklerinizi yerine getirecektir. Sessiz ve ekonomik sürüş vadeden bu şanzımanlar bilinçli tüketiciyi kolay kolay üzmezler.